جریان‌شناسی و مبانی فکری اعتزال‌نو /محمد عرب‌صالحی، سعید متقی‌فر

مقاله حاضر به معرفی جریان اعتزال‌نو  و تحلیل مبانی فکری آن می‌پردازد. اعتزال‌نو، که قلمرو جغرافیایی آن جهان عرب از جمله مصر، همچنین شبه قاره و حتی ایران را شامل می‌شود، در یک نگاه کلی به متقدم و متأخر قابل تقسیم است. شخصیت‌های برجسته‌ای چون سید‌‌جمال‌الدین اسدآبادی، محمد عبده، ابن‌عاشور، سیدقطب  به عنوان مهمترین نمایندگان نومعتزله متقدم، همچنان بر حفظ اصول اسلامی تأکید دارند و به بازنگری در تفسیر متون دینی بر اساس عقل و زمانه پرداخته‌اند و امثال امین الخولی، نصرحامد ابوزید، محمد ارکون، حسن حنفی و عبدالکریم سروش و بسیاری دیگر از روشنفکران دینی، به عنوان برخی از مهمترین شخصیت‌های نومعتزله متأخر، با استفاده از عقل خود‌بنیاد غربی و عقلانیت ابزاری و استمداد از مبانی هرمنوتیک فلسفی و تفسیر ادبی و نتیجه حاصل از آن یعنی نسبی‌گرایی که لازمه ذاتی عقلانیت مدرن و پست‌مدرن غربی است، بسیاری از گزاره‌های دینی را تاریخمند و قابل نقد و تأویل دانسته و در راه حلی که برای مسأله تقابل مدرنیته و سنت دینی ارائه می‌کنند جانب مدرنیته را بر سنت دینی غلبه داده‌ و آموزه‌های دین را به نفع مدرنیته تأویل برده‌ یا تعلیق کرده‌اند.