افراطی‌گری و تکفیر؛ به مثابه یک گفتمان و پی‌آمدهای شیعه‌ستیزی آن/ حسن رضایی ـ اسماعیل رضوانی‌فر

چکیده
بیداری اسلامی و وقوع تحولات اجتماعی در کشورهای عربی از سال 2011 میلادی، نوید بخش تغییرات مثبت به سمت اسلام‌گرایی بود که در پس آن آینده روشنی برای جهان اسلام پیش بینی می­شد. اما مداخلات دولت‌های بیگانه و بازیگران فرامنطقه‌ای به همراه ظهور، بروز و قدرت‌گیری جریان‌های رادیکال و تکفیری در جهان اسلام، اتفاقاتی را رقم زد که حرکت­های اسلامی در منطقه را به چالش کشاند و مانع تحقق بیداری اسلامی به معنای تام آن شد. در این میان جریان‌های تروریستی ـ تکفیری با حمایت دولت‌های غربی و برخی کشور­های منطقه و شعار «احیای خلافت اسلامی» با قرائت سلفی و انحرافی، حرکت عظیم مسلمانان را برای برون رفت از شرایط قبل نا­کام ساخت.
این تحولات از سویی جایگاه شیعیان را در معادلات سیاسی و اعتقادی منطقه تحت تأثیر قرار داد و از سوی دیگر سبب شد جریان‌های تندرو شیعه هم با بهره‌برداری از شرایط موجود به تقابل شیعه و سنی دامن بزنند. در چنین شرایطی شیعیان از دو سو با چالش‌های بالقوه و بالفعلی روبرو شدند؛ در درجه اول جریان‌های تندرو سنی با تکفیر شیعیان به تقابل با این جریان به پا خواستند و در مرتبه بعد جریان‌های تندرو شیعه، قرائت مبتنی بر آموزه‌های این مذهب درباره وحدت جهان اسلام را نا­دیده گرفتند.
این مقاله تلاش می‌کند به این سوال پاسخ دهد که در سپهر تحولات پنج سال اخیر منطقه خاورمیانه، چه گفتمان هایی را می‌توان تحلیل نمود و پی‌آمدهای آن برای شیعیان چه بوده است؟ بی شک تکفیر و تقابل با شیعیان از سوی جریان رادیکال و دامن زدن به اختلافات و تعمیق شکاف در جهان اسلام از سوی جریان‌های تندرو، مهمترین چالش‌هایی است که در فرضیه این تحقیق به تحلیل سپرده شده است.
 
کلید واژگان: بیداری اسلامی، شیعیان، جهان اسلام، جریان‌های تکفیری، افراط‌گرایی.