زمینه‌ها وعوامل پیدایش تکفیر در میان مسلمانان و پی‌آمدهای آن در جهان اسلام/امیرعلی حسنلو

بی‌گمان، پدیده‌ی تکفیر، ریشه در بنیان‌های فکری جاهلیت دارد. این تفکر پس از رسوخ در تفکر مسلمانان و منابع دینی فقهی و کلامی، طرفدارانی یافت و به صورت نظریه و نگرش درآمد. شکل‌گیری آن بیشتر معلول گرایش‌های سیاسی حول محور خلافت پس از پیامبر^(ص) بوده است. عوامل دیگری مانند گرایش‌های حدیثی صرف و دوری از دخالت دادن عقل و خردگرایی و دوری از محوریت علمی اهل‌بیت^{(علیهم‌السلام)} و رفتارهای تکفیری امویان در جوانه زدن این اندیشه در اسلام مؤثر بوده است. در قرن چهارم، فرقه‌های گوناگون شیعی در افریقا مورد تکفیر واقع شده، به قتل رسیدند؛ تکفیر متقابل فرق اهل سنت، به ویژه در شافعیان با حنفیان، تا قرن هفتم با تکفیر همراه بود. افکار «ابن‌تیمیه» و طرفدارانش، فصلی جدید از تکفیر در مسلمانان به وجود آورد که دامنه‌ی آن، پی‌آمدهای خون‌باری برای مناطق اسلام داشته است. پیوند اندیشه‌ی تکفیر با پدیده‌ی استعمار، فصل پیچیده‌تر و پی‌آمد تخریب گسترده‌ در جهان اسلام در پی داشته است. این مقاله، ضمن جریان‌شناسی  تاریخی پدیده‌ی تکفیر، به پی‌آمدهای ناگوار آن با هدف روشنگری و چاره‌جویی می‌پردازد.