رهیافت‌های نظری تحلیل شکل‌گیری جریان‌های اسلام‌گرا با تأکید بر گروه‌های تکفیری/محمد حقی

با توجه به شکل‌گیری حرکت‌های متعدد اسلام‌گرا در جهان اسلام در قرن اخیر، نظریات متعددی در مورد خاستگاه و منشأ پیدایش آنها به وجود آمده است که برخی از آنها جنبش‌های اسلام‌گرا را پیامد ویژگی‌های ذاتی و بنیادین اسلام قلمداد می‌کنند و برخی دیگر، حرکت‌های اسلام‌گرا را واکنشی به مسائل و بحران‌های محیطی می‌دانند. مقاله حاضر به دنبال پاسخ‌گویی به این سوال است که با چه رهیافت‌های نظری می‌توان شکل‌گیری جریان‌های اسلام‌گرا از جمله گروه‌های تکفیری را تحلیل نمود؟ جهت تحلیل شکل‌گیری جریان‌های اسلام‌گرا نظریات متعددی از جمله: «نظریه ادواری»؛ هرایر دکمجیان، «نظریه تجدید حیات اسلامی»؛ خورشید احمد، نظریه «بحران هویت، عامل ظهور جنبش های بنیادگرا»؛ رضوان السید، نظریه «بحران هژمونی، عامل حرکت‌های اسلام‌گرا»؛ بابی سعید، «نظریه جامعه شناختی»؛ اولیویه روآ و «نظریه اقدام جمعی»؛ حمید احمدی قابل استفاده است؛ لیکن تحلیل پیدایش گروه‌های تکفیری با استفاده از نظریات مذکور به تنهایی کافی نیست و باید به‌صورت ترکیبی تحلیل صورت گیرد. روش مورد استفاده در این مقاله، روش توصیفی - تحلیلی و ترکیب نظریه‌هاست.