در مقاله حاضر به واکاوی لایههای جریانهای فکری- معرفتی مسلمانان در آسیای مرکزی میپردازیم و درصدد پاسخ به این سؤال هستیم که جریانهای اسلامی موجود در آسیای مرکزی به چه صورت است؟ در همین راستا مطالعه جریانهای اسلامی در آسیای مرکزی نشان میدهد که امروزه در دو لایه هویتی اسلامی که در میان جریانهای دینی حاضر در منطقه وجود دارد، شاهد تحولات قابل توجهی هستیم. یکی از این لایهها، شبکه طریقتی تصوف است که در سالهای اخیر رشدی چشمگیر داشته و در کانون توجه دولتهای منطقه قرار گرفته است و دومین لایه مربوط به اسلامگرایان تندرو است. این لایه هویتی، شرایطی متفاوت از لایه هویتی قبلی دارد. لایه مذکور توانسته متأثر از شرایط منطقهای و شرایط حاکم بر جهان اسلام، جبهه فراگیری را در مقابل دولتهای سکولار منطقه به وجود آورد. بررسیهای ما در این تحقیق نشان میدهد که بیشتر جریانهای اسلامی آسیای مرکزی فاقد هرگونه مرامنامه سیاسی و اقتصادی، طرح برای حاکمیت بهتر و ایجاد دولت اسلامی آیندهشان هستند؛ بااینحال همواره به دنبال هویت دینی و اجتماعی بر اساس قومیتهای مختلف در میان کشورهای مختلف آسیای مرکزی هستند تا از این طریق بتوانند به کاستیهای هفتادساله ناشی از تسلط کمونیستها بر این منطقه فائق آیند.
)