در تاریخ معاصر افغانستان، جریان‌های متنوعی در حوزه اجتماع و سیاست شکل گرفته است. اگر مذهب به عنوان شاخص در نظر گرفته شود، جریان‌های موجود را می‌توان به سنتی، سکولار و اسلام‌گرا تقسیم‌بندی کرد. طیف سنتی و محافظه‌کار، مذهب را در جایگاه سنتی خود می‌بیند و نسبت به عملکرد سیاسی آن کنشی ندارد که طرفداران نظام شاهی از آن جمله‌اند. طیف سکولار برآن است که مذهب را به عرصه فردی سوق دهد. گروه‌های وابسته به غرب و هواداران سیستم کمونیستی از این جمله‌اند. اسلام‌گرایان خواهان حضور اسلام در اجتماع و سیاست افغانستان‌اند؛ اما چگونگی کیفیت و هدف‌گذاری متفاوتی دارند. مجاهدین، طالبان و داعش در این جریان جای می‌گیرند. در حال حاضر طالبان و مجاهدین دو طیف عمده‌ی این جریان هستند. مجاهدین که عمدتا به اسلام‌گرایان رقیب طالبان گفته می‌شود به برخی از شاخص‌های مردم‌سالاری باورمندند؛ در حالیکه طالبان در این مسیر به دنبال احیای ساختار خلافت‌اند و مردم‌سالاری را آسیب جدی در حوزه اسلام‌گرایی قلمداد می‌کنند.
)