الجزایر در گذار از استعمار به بحران؛ واکاوی کنش‌گری جریان‌های سیاسی و اجتماعی (1962ـ2000م)/مجید منهاجی

الجزایر پس از سال‌ها مبارزه سخت و طولانی علیه استعمار فرانسه، در سال ۱۹۶۲م به استقلال دست یافت. پس از استقلال، این کشور شاهد شکل‌گیری و رقابت جریان‌های گوناگون فکری و سیاسی بود که هر یک در روند تکوین نظام سیاسی و اجتماعی نوین نقش‌آفرین شدند. مسئله اصلی این پژوهش بررسی چگونگی تحول و تأثیر جریان‌های سیاسی و فکری در الجزایر پس از استقلال و ارزیابی نقش آن‌ها در شکل‌گیری ساختار کنونی قدرت است. این مقاله با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی به بررسی جریان­های تأثیرگذار در الجزایر پس از استقلال می­پردازد. ازاین‌رو، پرسش‌های اساسی تحقیق عبارت‌اند از: جبهه آزادی‌بخش ملی (FLN) چگونه به عنوان حزب حاکم، سیاست و اقتصاد کشور را پس از استقلال هدایت کرد؟ جریان‌های اسلام‌گرا، به‌ویژه جبهه نجات اسلامی (FIS) و جنبش جامعه صلح (MSP)، چه نقشی در تحولات سیاسی الجزایر داشتند؟ جنبش آمازیغی چگونه شکل گرفت و چه پیامدهایی از اعتراضات ۲۰۰۱م موسوم به «بهار سیاه» بر جای گذاشت؟ و در نهایت، جریان‌های لیبرال و اصلاح‌طلب در تحولات اخیر چه جایگاهی یافته‌اند؟
یافته­ های این پژوهش: جبهه آزادی‌بخش ملی با وجود نقش تاریخی خود در استقلال، به‌تدریج دچار تمرکزگرایی و ناکارآمدی شد و زمینه را برای ظهور اسلام‌گرایی سیاسی فراهم ساخت. لغو انتخابات ۱۹۹۲م و آغاز جنگ داخلی، بحران مشروعیت نظام را تشدید کرد. در کنار آن، جنبش آمازیغی به‌مثابه نماد تنوع فرهنگی الجزایر تثبیت شد و جریان‌های لیبرال و اصلاح‌طلب با محوریت دموکراسی و آزادی‌های مدنی در اعتراضات ۲۰۱۹م به اوج تأثیرگذاری خود رسیدند؛ با این حال، چالش‌های ساختاری نظام سیاسی همچنان تداوم دارد.