مقایسه تطبیقی مبانی معناشناسی در اخوان‌المسلمین مصر و وهابیت/ابراهیم عزیزی اصل/سیدابراهیم معصومی/رامین پورسعید

معناشناسی دینی یکی از مهم‌ترین شاخه‌های علوم اسلامی برشمرده می­شود که به مطالعه و تحلیل نحوه­ی استنباط معانی و تفسیر متون مقدس می‌پردازد و نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌دهی باورها، احکام فقهی و رفتارهای اجتماعی مسلمانان دارد. مسئله­ی اصلی این پژوهش، تحلیل تطبیقی مبانی معناشناسی در دو جریان مهم اسلامی، یعنی اخوان­المسلمین مصر و وهابیت، است که هر کدام با وجود اشتراکات در مبانی سلفی‌گری، رویکردی متمایز به فهم و تفسیر متون دینی دارند. هدف مطالعه، بررسی و تبیین تفاوت‌ها و نقاط مشترک این رویکردها در حوزه‌های تأویل، تمایز میان محکم و متشابه و برداشت حقیقت و مجاز است. این پژوهش با بهره‌گیری از چارچوب نظری هرمنوتیک تطبیقی و روش تحلیل مستند و انتقادی منابع دست اول و پژوهش­های معاصر انجام شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که رویکرد وهابیت، بر جمود بر ظواهر متون و نفی تأویل استوار گشته و این رویکرد محدودیت‌هایی در تطبیق دین با شرایط جدید ایجاد کرده است. در مقابل، اخوان­المسلمین با تأکید بر اجتهاد و عقلانیت، رویکردی تطبیقی و بازتر درباره­ی تأویل دارد که امکان سازگاری دین با مقتضیات زمان و مکان را فراهم می‌آورد. این تفاوت‌ها در مبانی معناشناسی، پیامدهای عمیقی در مواضع فقهی، سیاسی و اجتماعی هر دو جریان ایجاد کرده است. در نهایت، این تحقیق با ارائه­ی تحلیلی نوآورانه و بومی‌شده، شکاف‌های پژوهشی موجود را پر ساخته، زمینه­ی مناسبی برای تعامل و تقریب میان این دو جریان فراهم می‌کند.