گونه‌های بازنمایی گذشته در تاریخ‌نگاری معاصر افغانستان/محمدمهدی سعیدی /سید ضیاءالدین میرمحمدی

این مقاله به بررسی گونه‌های ساختاری بازنمایی گذشته در تاریخ‌نگاری معاصر افغانستان (۱۹۱۹-۲۰۰۱م) می‌پردازد تا به این پرسش اصلی پاسخ دهد که «گذشته» با چه الگوهایی در این حوزه بازنمایی شده است. پژوهش حاضر با به‌کارگیری روش تحلیل محتوای کیفی بر روی نمونه‌ای متشکل از سیزده اثر کلیدی از مورخان برجسته­ی افغانستانی، سه گونه­ی اصلی بازنمایی شامل «روایی»، «ترکیبی» و «تبیینی» را شناسایی و تحلیل می‌کند. یافته‌ها نشان می‌دهند که رویکرد روایی- توصیفی، که ریشه در سنت وقایع‌نگاری دوانده است و بر شرح خطی رویدادها تمرکز دارد، گونه­ی غالب است. با این حال، پژوهش شاهد ظهور معنادار رویکرد ترکیبی است که در آن مورخان با تلفیق، مقایسه و تحلیل منابع گوناگون، به بازسازی مستدل گذشته می‌پردازند. در مقابل، رویکرد تبیینی، که به دنبال کشف علل و عوامل زیربنایی رویدادهاست، فراوانی کمتری داشته، خلأ روش‌شناختی به شمار می­رود. مقاله نتیجه‌گیری می‌کند که تاریخ‌نگاری این دوره در وضعیتی گذار، میان سنت روایی و روش‌های تحلیلی مدرن، قرار دارد، ولی هنوز به چارچوب تبیینی قدرتمند دست نیافته است. این پژوهش، با تمرکز بر ساختار به جای محتوا، مدلی جدید برای ارزیابی بلوغ علمی این حوزه ارائه می‌دهد.